Engelli kadrosundan işe başlayanlar ile işe başladıktan sonra engelli
olanlar engelli memur olarak aynı haklara sahip olurlar.
• İşe girişlerinde %60 ve üzerinde engel oranına sahip olanlar malulen
emeklilik hakkına sahip değillerdir. Ancak işe girişten sonra engelli hale
gelip %60 ve üzerinde çalışma gücünü kaybedenler malulen emeklilik hakkını elde
ederler. Bu kişilerin en az 10 yıllık sigortalılık süresine sahip olmaları
gerekir. Başkasının bakımına muhtaç hale gelen malul çalışanlar için bu süre
aranmaz diğer şartların uygun olması halinde malulen emekli edilirler.
• Sonradan %60’ ın altında engel oranına sahip olanlar ile işe engelli
kadrosundan girenler işe giriş tarihlerine göre erken emeklilik haklarını elde
ederler. 2008 öncesi işe girmiş memurlar için 5434 Sayılı Yasa hükümleri, 2008
sonrası işe girenler için 5510 Sayılı Yasa hükümleri uygulanır. Buna göre 1
Ekim 2008 öncesi işe girmiş engelli memurların tamamı 15 yılda emekli olurken,
2008 sonrası işe girenler engel oranlarına göre kademeli (15-19 sene arası)
erken emeklilik hakkı elde ederler.
• İşe girdiklerinde engelli oldukları halde engel durumlarını beyan etmeyip
engelli kadrosunda olmayanlar doğuştan ya da işe girmeden önce engelli
olduklarını gösteren raporlarını Sosyal Güvenlik Kurumu ya ilettikleri takdirde
uygun görülürse erken emeklilik hakkını alırlar.
•Doğuştan ya da işe girmeden önce malul durumda engelli oldukları Sosyal
Güvenlik Kurumu Sağlık Kurulunca tespit edilenler (raporlarını sunmayıp sağlam
olarak işe girenler) sonradan bu raporlarını sunduklarında da malulen emekli
olamazlar.
TSK da çalışanların malulen emeklilik işlemlerinde maluliyet tespiti Türk
Silahlı Kuvvetleri Sağlık Yeteneği Yönetmeliğine göre yapılmaktadır. Engel
oranı %60 ve üzerinde olanların malulen emeklilik hakkı elde edebilmesi için
mutlaka Türk Silahlı Kuvvetleri Sağlık Yeteneği Yönetmeliğine göre
değerlendirilmesi ,dolayısıyla sağlık raporlarının tam teşekküllü asker
hastanelerinden alınması gerekir.
TSK da engelli kadrosunda olan memurlar sonradan başka bir hastalığa bağlı
engele sahip olurlarsa sadece bu engelin Türk Silahlı Kuvvetleri Sağlık
Yeteneği Yönetmeliğine göre değerlendirmesi sağlıklı çalışanların
değerlendirildiği maddelere göre yapılır.
Asker hastaneler dışında alınmış sağlık raporlarının asker hastanelerde
onaylanma şartı (TSK Sağlık Yeteneği Yönetmeliğine göre değerlendirilmesi) Türk
Silahlı Kuvvetleri Personel Muayene Yönergesine göre zorunludur.
Erken emeklilik ve maluliyet için alınmış raporların Sosyal Güvenlik Kurumu ya
bağlı olan Sağlık Kurulunca değerlendirildiği, gerekirse tekrar raporlanma
istenebileceğini ve son kararın bu sağlık kuruluna ait olduğu da bilinmelidir.
• İş Kanuna tabi olan engelliler de işe giriş tarihlerine göre düzenlenmiş
kademeli erken emeklilik hakkına sahiptirler. Ancak erken emeklilik hakkı için
1 Ekim 2008 öncesi işe girmiş olanların mutlaka vergi indirimi hakkını almış
olmaları gerekir. 1 Ekim 2008 sonrası işe giren SSK’ lı çalışanlar ile Bağ-Kur
ve Emekli Sandığına tabi çalışanlar vergi indirimi belgesi almak zorunda
değildirler.
Bağ-Kur engelli emekliliği hakkı 1 Ekim 2008 sonrası 5510 sayılı yasa ile
tanımlanmıştı.
İstihdam
Elli ve üzeri çalışanı bulunan özel sektör iş
yerlerinde en az %3,kamuda %4 engelli personel çalıştırılması zorunludur.
%3′lük yasal kotanın üzerinde engelli personel çalıştıran özel şirketlerin
fazladan çalıştırdıkları engelli personele ait sigorta primlerinin tamamı
Hazinece karşılanmaktadır.
Engelli Memurun Tayin Hakkı
Devlet Memurları Kanunu 72 .Madde “İlgili mevzuatı
uyarınca verilecek rapora göre kendisi, eşi veya birinci derece kan hısımlığı
bulunan bakmakla yükümlü olduğu aile fertleri engelli olan memurların
engellilik durumundan kaynaklanan yer değiştirme taleplerinin karşılanması için
düzenlemeler yapılır.”
Memurlar çalıştıkları kurumlarda atama ve yer
değişikliğini belirleyen kurum içi yönetmeliklere de tabidirler. Devlet
Memurlarının Yer Değiştirmesi Suretiyle Atanmalarına İlişkin Yönetmelik
Değişikliği 16 Ağustos 2014:”
Engellilik Durumuna Bağlı Yer Değişikliği
• EK MADDE 3- İlgili mevzuatına göre alman sağlık
kurulu raporunda en az yüzde kırk oranında engelli olduğu belirtilen memurlar
ile ağır engelli raporlu eşi veya bakmakla yükümlü olduğu birinci derece kan
hısımları bulunan memurlar engellilik durumundan kaynaklanan gerekçelere dayalı
olarak yer değiştirme talebinde bulunabilir.
Not: Bakmakla yükümlülük Sosyal Güvenlik Kurumu
yönünden çalışanın üzerinden sağlık yardımından yararlanma şartıdır. (Ayşe
Sarı)
Bu kapsamdaki talepler bu Yönetmelikte yer alan
kısıtlayıcı hükümlere tabi olmaksızın kurumların kadro imkanları ve teşkilat
yapıları dikkate alınarak karşılanır ve bu haktan bir defadan fazla
yararlanılamaz.
Not: Bir kereye mahsus bu haktan yararlanan
memur tekrar atama istediğinde engellilik nedeniyle atama talep edemez.Bu
durumda yönetmeliğin diğer hükümlerine tabi olur. (Ayşe Sarı)
Memurun kendisinin veya beraber yaşadığı eşi ve
bakmakla yükümlü olduğu çocuklarının engellilik durumunun tedavisi sebebiyle
yer değişikliğini talep etmesi halinde, yer değiştirme suretiyle atama
yapılacak yerin, memurun ve bu fıkra kapsamındaki yakınlarının engellilik
durumuna uygun olması esastır. Engellilik durumu devam ettiği sürece kurumlarca
isteği dışında memurun yeri değiştirilmez. Engellilik durumu ortadan kalkan
memurlar hakkında bu Yönetmelikte yer alan diğer hükümler uygulanır.”
Engelli Memurun Nöbet Durumu
Engelli memura kendi isteği dışında gece nöbet ve
fazla mesai hizmeti yaptırılamaz. (Devlet Memurları Kanunu)
Engelli Çalışanlara Erken Emeklilik
%40 ve üzeri çalışan tüm engellilere erken emeklilik
hakkı verilmiştir. 1 Ekim 2008 öncesi işe girenler için 15 yıl, 1 Ekim 2008
sonrası işe girenler için engel oranlarına göre kademeli erken emeklilik hakkı
getirilmiştir.
Engelli Çalışanların Gelir Vergisi İndirimi
%40 ve üzeri tüm engelli çalışanlar gelir vergisi
indiriminden yararlanır.Bunun için engelli raporu,çalışma belgeleri ile ilgili
vergi dairesine bir dilekçe ile başvurulmalıdır.
Engel oranı:
• %40-59 arası olanlar 3.Derece,
• %60-79 olanlar 2.Derece,
• %80 ve üzerinde olanlar 1.Derece vergi
indiriminden yararlanır.
Engelli Memurun İzin Hakkı
• 10-16 Mayıs Engelliler Haftasının ilk günü ile 3
Aralık Dünya Engelliler Gününde kamuda görev yapan tüm engelliler idari izinli
sayılır.
• Olumsuz hava koşulları nedeniyle valiliklerce
okulların tatil edilmesi halinde aynı bölgedeki kamu görevlisi engelliler,
ayrıca bir talimat ve talebe gerek kalmadan, belirlenen tatil süresince idari
izinli sayılacaktır. ’’ Devlet Memurları Kanunu Madde 100:Ancak engelliler
için; engel durumu, hizmet gerekleri, iklim ve ulaşım şartları göz önünde
bulundurulmak suretiyle günlük çalışmanın başlama ve bitiş saatleri ile öğle
dinlenme süreleri merkezde üst yönetici, taşrada mülki amirlerce farklı
belirlenebilir.
• Görme engelliler ,az görenler,gece körlüğü
olanlar ve yürüme engelliler kış saati uygulanan,mesai saatleri bitiminin akşam
karanlığına denk geldiği sürece mesai başlangıç ve bitiş saatlerinin
düzenlenmesini talep edebilirler.
Devlet Memurları Kanunu Madde 101: Engelli
memurlara da isteği dışında gece nöbeti ve gece vardiyası görevi verilemez.Buna
göre engellilerin çalıştırılamayacağı saatler akşam 20:00 ile sabah 06:00
arasındaki saatlerdir. Bu saatler İş Kanununda yer aldığı gibi Devlet Memurları
Kanununda yer almaz. Ancak bu konuda Devlet Personel Başkanlığının 18 Eylül
2014 tarihli mütalaası bu saatleri teyid etmekte ve memurlar için de İş
Kanununda belirtilen saatlerin ana alınması gerektiği ifade edilmektedir.
Not: Memurlar için gece saatlerinin tanımlanmasına
ait görüş talebi SİME-SEN tarfından yapılmıştır. Anayasa 50. Madde 2.
Fıkra:’’Bedenî veya ruhî yetersizliği olanların çalışma şartları bakımından
özel olarak korunurlar”.
Yetim Maaşı
Engelli çocuğun engel oranının %60 ve üzeri olması
halinde çalışan anne ya da babasının vefatı halinde çocuğa yetim maaşı
bağlanır.Anne ve babasının her ikisin de memur olması halinde;sadece talep
halinde maaşı yüksek olan anne ya da babasının üzerinden maaş bağlanır.Anne ve
babası ayrı sigorta kollarında iseler (biri SSK,diğeri Emekli Sandığı) malul
çocuk her ikisi üzerinden yetim maaşı alır.Engelli çocuğun engel oranı %60’ın
altında ise engelli çocuk Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından malul olarak kabul
edilmediği için çocuğa yetim maaşı bağlanmamaktadır.
Eylül 2014 Torba Yasa ile 5510 Sayılı Yasanın
ilgili maddesindeki malul kelimesi yerine ‘’ağır engelli ‘’ifadesi yazılmıştır.
Buna göre yetim aylığı bağlanma şartı çocuğun ağır engelli olması ile mümkün
olabilecektir. Anne veya babasının üzerinden sağlık yardımına devam etme hakkı
olan kız ve erkek çocuklar çalışmaya başladıklarında anne veya babalarının
vefatı halinde yetim aylığı hakkını alamazlar.Ancak işten çıktıklarında yetim
aylığı tekrar bağlanır.Bu durumun bir istisnası anne ya da babası 1 Ekim 2008
öncesi vefat edip yetim aylığı başlanmış olan yetim çocuktur.Bu çocuklar
çalışsalar bile yetim aylığı alırlar.Ancak emekli olduklarında kesilir.
Yetim kız ve erkek çocuklardan ağır engelli olup
yetim aylığına devam edenler evlenseler dahi yetim aylıkları kesilmez.
Özel Sektörde Çalışan Engelliler
Engellilerin çalıştığı kamu kurum ve kuruluşu
özelleştirme kapsamındaysa, kapatma ve tasfiye halleri dışında engelli çalışan
işten çıkartılamaz .Kapatma veya tasfiye halinde işine son verilen engelli
vatandaşlar ildeki Türkiye İş Kurumuna başvurmalıdır. Bu durumda iş kaybı
tazminatı, kurumun diğer çalışanlara tanıdığı hakların iki katı oranında
ödenmektedir.
Malulen Emeklilik
İşe girdikten sonra engelli hale
gelenlerden engel oranı%60’ın altında olanlar engelliler için erken emeklilik
hakkını alırken, engel oranı (iş gücü kaybı oranı) %60 ve üzeri olanlar Sosyal
Güvenlik Kurumu tarafından malulen emeklilik hakkını alırlar.
TSK’ da çalışanlar malulen emeklilik için 3
Ağustos 2013 tarihli Maluliyet Yönetmeliğinin 10.Maddesine göre:(4) Maluliyet
kararlarında; b)’’ Türk Silahlı Kuvvetleri bünyesinde çalışan askeri ve sivil
personel ile askerlik görevi ile yükümlüleri için, 8/10/1986 tarihli ve
86/11092 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla yürürlüğe konulan Türk Silahlı
Kuvvetleri Sağlık Yeteneği Yönetmeliği ana alınır’’ ifadesine dayanarak malulen
emekli olurlar
• 2014 EKPSS Yönetmeliği Madde 16 ? (1) Kamu
kurum ve kuruluşları çalışma yerlerini ve eklentilerini, engellilerin
erişebilirliğine uygun duruma getirmek, engellilerin çalışmalarını
kolaylaştıracak gerekli tedbirleri almak ve engellilerin görev yaptıkları
kadronun gereği olan işleri yapabilmeleri için engel durumlarına göre gerek
duyulan yardımcı ve destekleyici araç ve gereçleri temin etmek zorundadır. (2)
Engelliler, engelliliklerini artırıcı ve ek engel getirici işlerde
çalıştırılamaz.
Kamusal Alanda İndirim
Dar Gelirli Ailelere Elektrik İndirimi
Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın geçen ay
açıkladığı ve Resmi Gazete’nin bugünkü sayısında ilgili kararı yayımlanan
“ihtiyaç sahibi hanelere elektrik tüketim desteği verilmesi”ne
ilişkin uygulamada ödemeler, hak sahiplerinin geçerli kimlik belgesi ve mesken
elektrik faturası ibraz etmesiyle PTT üzerinden yapılacak.
PTT AŞ’den yapılan açıklamaya göre, kurum ile
Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı Sosyal Yardımlar Genel Müdürlüğü
arasında imzalanan protokol kapsamında, sosyal yardım ödemesi alan hak
sahiplerine elektrik tüketim desteği verilmesi amacıyla çalışma yürütüldü.
Elektrik tüketim desteği programından
faydalanmak için hak sahibinin Türk vatandaşı olması, düzenli yardım alması
şartı aranacak. Söz konusu programdan faydalanacak hak sahibinin, PTT’ye
geçerli kimlik belgesi ve mesken elektrik faturası ibraz etmesi yeterli olacak.
– Destek tutarı faturadan düşülecek
5 bine yakın PTT iş yerinden yapılacak
ödemelerde, Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığınca belirlenen elektrik
tüketim desteği kadar tutar faturadan düşülecek. Geçmiş dönemlerde
yararlanılmaması koşuluyla geçmişe yönelik üç dönem boyunca ödeme
yapılabilecek.
Elektrik tüketim desteği tutarı, hak sahibi
adına her ay 1-2 kişilik hanelere aylık 75 kilovatsaat, 3 kişilik hanelere
aylık 100 kilovatsaat, 4 kişilik hanelere aylık 125 kilovatsaat, 5 ve daha
fazla kişilik hanelere aylık 150 kilovatsaat karşılığı kadar olacak.
Su İndirimi
Her belediye su indirimini en az %30 oranında uygulamak zorundadır.Bu indirimi yapmayan belediyeler için şikayet hakkınızı kullanınız. Ankara’da su indiriminden (%50 oranında)yaralanmak için 18 yaşını doldurmak gerekmektedir.Ev sahibi,kiracılar ve lojmanda oturanlar su indirimi yaptırabilirler.Ev sahipleri ve kiracıların evin deprem sigortası belgesini göstermeleri gerekmektedir. Elektrik ve doğalgazda indirim yoktur.
Digitürk İndirimi
% 50 indirimlidir.Bilgi için (212) 4737373 arayınız
Türk Telekom Sosyal Tarife
Türk Telekom Sosyal Tarife engelliler için
düzenlenmiştir. Başvuru için engelli raporu,nüfus kağıdı fotokopisi
gereklidir.İlgili Telekom Merkezine engelli birey ile ya da vasi kararı ile
başvuru yapmalısınız.
TTNET ve Fiber İnternet
Yaş sınırı olmaksızın %25
indirimlidir.Bu indirimden yararlanmak için Türk Telekomu arayabilirsiniz.(444
0375)
• Uydunet ve Turkcell Süperonline
Bu hizmetlerde %25 indirim mevcuttur.
• Cep Telefonu Hizmetlerinde İndirim
Turkcell ,Avea ve Vodafone’ da engellilere özel
tarifeler mevcuttur
Ulaşım Alanında İndirim
Şehir İçi Ulaşım
Belediye otobüsleri,Metro seferleri, TCDD ve Deniz Yollarının şehir içi seferleri ücretsizdir. ’’Ağır engelli’’ibareli raporu olanların bir refakatçisi engelli kişi ile beraber olmak şartıyla ücretsiz ulaşımdan yararlanır.
TCDD ve Deniz Yolları
Devlet Demiryollarına ve Deniz Yollarına ait şehir dışı seferleri ücretsizdir. ’’Ağır engelli’’ ibareli raporu olanların bir refakatçisi engelli kişi ile beraber olmak şartıyla ücretsiz ulaşımdan yararlanır. Not:Ücretsiz seyahat hakkı için Sosyal Hizmetler İl Müdürlüklerinden alacağınız ‘’Engelli Kimlik Kartı’’ geçerlidir.
Şehirler Arası Otobüslerde İndirim
%30 indirim mevcuttur. Refakatçi indirimi yoktur. İnternetten bilet alımlarında bu indirimden yararlanılamamaktadır. Engelli indirimi yapmayan otobüs firmaları hakkında tutanak tutturup Ulaştırma Bakanlığına bildirebilirsiniz. Ya da aldığınız bilet ve engelli kimlik kartınızın fotokopisi ile beraber BİMER’ e şikayet ediniz. Otobüs firmaları size ” otobüste bir engelliye (bu 2 veya 3 olabilir) indirim yaptık, kontenjan doldu ”der ise mutlaka itiraz ediniz. Hiç bir yasal dayanağı olmayan bu sınırlama için yine BİMER’e şikayette bulununuz. Size Karayolları Trafik Yönetmeliğine dayanarak kontenjan uyguladıklarını söylerlerse bu yönetmelikte her engelliye indirim uygulanacağının belirtildiğini söyleyiniz. Karayolları Taşıma Yönetmeliği 57.madde 11.fıkra: (Değişik ibare:RG-21/8/2009-27326) % 40 oranında engelli olduğunu belgeleyen kişiler için bilet ücreti geçerli ücret tarifesi üzerinden % 30 indirimli düzenlenir.
THY İndirimi
%25 indirim mevcuttur.
Ancak ekonomik bilet alanlar ile internetten
bilet alanlar bu indirimden yararlanamamaktadır. Tekerlekli sandalyede
olanlar,görme ve işitme engellinin ikisine birden sahip olanlar tek başlarına
seyahat etme özgürlüğüne sahip değillerdir.Bu kişilerin yanında mutlaka
refakatçi bulunmalıdır.
Araç Alımlarında İndirim
ARAÇ ALIMLARINDA ÖTV VE MTV MUAFİYETİ
% 90 ve üzeri engelli yakını olanlar ÖTV (Özel Tüketim
Vergisi)ve MTV (Motorlu Taşıtlar Vergisi) muafiyetli sıfır araç alma hakları
vardır.
Kendisi H sınıfı ehliyet sahibi olup ”özel
donanımlı araç kullanabilir ” ibareli sağlık kurul kararı alanlar da engel
oranına bakılmaksızın (engel oranı %90’ın altında olması halinde) sol ayak veya
sol bacak engeli bulunanlar otomatik vitesli araç, sağ ayak veya sağ bacak
engeli olanlar otomatik vitesli araçlara engellerine uygun hareket ettirici
tadilatlar yaptırarak ÖTV ve MTV muafiyetli araç alabilirler.
Ayrıca %90 ve üzeri engelli yakını
olanlar,engelli yakını tarafından kullanılması ve engelli kişinin ortopedik
engelli olması şartı ile yurt dışından özel tertibatlı araç getirtebilirler.
ÖTV indirimli araç alımlarında KDV indirimine
özel bir düzenleme bulunmamaktadır.
Engellilik durumlarının araçları bizzat
kullanamayacak ve sürekli olarak tekerlekli sandalye veya sedye kullandıklarını
sağlık raporu ile belgeleyenlerden engellilik derecesi % 90 veya daha fazla
olup tekerlekli sandalye veya sedye ile binilmesine ve seyahat edilmesine uygun
tertibat yaptıran malûl ve engelliler beş yılda bir ÖTV siz sıfır araç (sürücü
dâhil 9 kişilik oturma yeri olan) alabilir.
MTV muafiyetinden yararlanmak için
Vergi Dairesine müracaat edilmesi gerekmektedir.Aksi
halde aracınıza ait vergi borcu ile karşılaşırsınız.Bu durumda araç
ruhsatı,engelli raporu ve nüfus kağıdı ile beraber Vergi Dairesine başvurarak
borcunuzu iptal ettirebilirsiniz.
Bilgi için bakınız ‘’Gelir İdaresi Başkanlığı 2013 Engelliler Vergi
Rehberi’’
İşitme engelliler H Sınıfı ehliyet alır ancak
ÖTV muafiyetli araç alamazlar.İşitme engelliler araçlarının arkasına ‘’işitme
engelli’’simgesi yapıştırmalıdırlar.
Özel Tüketim Vergisi İstisnasından Faydalanmayan
Engelliler İçin MTV İstisna Uygulaması Özel tüketim vergisi istisnasından
faydalanmayan ancak %90’ın altında engel oranına sahip engelliler engellerine
uygun özel donanım yaptırtmak şartı ile MTV muafiyetinden yararlanabilmektedir.
Engelliler İçin Araç Park Yerleri
ÖTV indirimi ile alınmış olması şartı ile engelli araç
park yerlerine araç park edebilirler.
Otobanlarda 15 dakikaya kadar araçlarını yol
kenarına çekebilirler.
Hava alanlarında,Belediye tarafından işletilen
otoparklardan ücretsiz yararlanabilirler.
ÖTV indirimli aracı olanlar yaşadıkları evlerin
önüne ilgili belediyeye müracaat ederek Engelli Araç Park Yeri yaptırabilir.
Araç muayene istasyonlarında engellilere ait ÖTV
indirimli araçlara öncelik hakkı vardır.
Engelli Araç Park Kartı
Aracın ÖTV indirimli alınan araçlar
içinTrafik Tescil Şubesine dilekçe ile başvurarak engelli araç park kartı temin
edilebilir.
Ayrıca %90 ve üzerinde engel oranına sahip ancak
ÖTV muafiyetsiz alınan araçlar için de engelli araç park kartı
verilmektedir.(Ankara Kurtuluş Trafik Tescil Şubesinden alınan bilgidir)
Engelli kimlik kartlarını araç ön camına bırakarak aracınızı park ettiğinizde
oradaki güvenlik görevlisinin inisiyatifinde olduğunuzu bilmelisiniz.